Grooming: het online lokken van kinderen, waarbij minderjarigen onder de 16 jaar, via het internet, worden benaderd en verleid door een volwassene met het uiteindelijke doel om seksueel contact te leggen.

Groomers zijn veelal actief op diverse online platformen, zoals spelletjes-websites en social media. Voor grooming is veelal kenmerkend dat de volwassene regelmatig het gesprek aangaat met het kind en hierbij langzamerhand het vertrouwen wint, waarbij de groomer zich meestal voordoet als een leeftijdsgenootje. Vaak vergaart de groomer informatie over de interesses en hobby’s van het kind, welke hij op het internet kan vinden, om zo een band op te bouwen. Op deze manier probeert de groomer de seksuele drempels en remmingen van het kind te verlagen.

Strafbaarheid

Grooming is een relatief modern fenomeen en pas sinds 1 februari 2010 opgenomen in het wetboek van strafrecht. Er zijn een aantal criteria opgesteld om te voldoen aan het delict grooming. Voor veroordeling moet aan alle criteria worden voldaan:

De dader moet meerderjarig zijn;
Het slachtoffer moet jonger dan 16 jaar zijn;
Er moet gebruik gemaakt worden van informatie- en communicatietechnologie (telefoon, sms, e-mail, chatgesprekken, internet etc.);
De dader doet een voorstel aan het slachtoffer om elkaar te ontmoeten;
Dit voorstel wordt gevolgd door uitvoeringshandelingen die tot een dergelijke ontmoeting leiden;
De dader doet dit voorstel met het doel om tijdens deze ontmoeting seksuele misdrijven te plegen.

Discussiepunten

Gezien grooming nog niet zo lang strafbaar is gesteld, zijn er nog een hoop onduidelijkheden in de beoordeling tot dit delict, en blijkt veroordeling van een groomer moeizaam. Dit gezien de criteria om te voldoen aan het strafbare feit.

Leeftijd

In de praktijk blijkt het niet altijd duidelijk of de verdachte redelijkerwijs had kunnen weten dat de minderjarige jonger was dan 16 jaar. Als de verdachte onmogelijk had kunnen weten dat het slachtoffer jonger is dan 16 jaar, kan de verdachte niet worden veroordeeld op basis van dit strafbare feit.

Daarnaast moet het slachtoffer daadwerkelijk minderjarig zijn. Een lokpuber in de vorm van een politie ambtenaar, dan wel een fictieve, virtuele puber, voldoet niet aan de omschrijving van het wetsartikel. Doet bijvoorbeeld een politie ambtenaar zich voor als minderjarige, en maakt hij een afspraak met de groomer, dan kan de groomer volgens de huidige wetgeving niet veroordeeld worden.

Voorstel tot ontmoeting

Volgens de criteria is er pas sprake van grooming, als er een voorstel aan het slachtoffer wordt gedaan om elkaar te ontmoeten.

Een conversatie tussen kind en groomer welke enkel seksueel van aard is, is daarmee onvoldoende om tot het delict grooming te komen. Zelfs als deze conversatie leidt tot het uitvoeren van seksuele handelingen door het kind, het kijken van seksuele beelden van de groomer door het kind, seksueel getinte beelden gemaakt door het kind en/of dit te verzenden naar de groomer. Dit kan dan weer wel mogelijk leiden tot veroordeling op basis van een ander delict, zoals bijvoorbeeld kinderpornografie, maar niet voor grooming.

Poging tot grooming

Binnen de huidige wetgeving en beschikbare jurisprudentie, is het veelal onduidelijk of een poging tot grooming strafbaar is. Om tot veroordeling van het delict te komen, is het namelijk noodzakelijk dat er een afspraak wordt gemaakt, zoals uit het voorgaande blijkt, maar dient er ook een uitvoeringshandeling vanuit de groomer plaats te vinden. Hieraan wordt voldaan als de groomer zich bijvoorbeeld begeeft naar de ontmoetingsplek waar hij of zij met het kind heeft afgesproken. Dit is een concrete handeling

Er ontstaat meer discussie bij andere voorbereidingshandelingen, zoals bijvoorbeeld het maken van een routebeschrijving om naar de ontmoetingsplek te komen, het maken van een afspraak voor een concrete dag, het kopen van bijvoorbeeld treinkaartjes of andere toegangsbewijzen, welke nodig zijn om tot de ontmoeting te komen.

We zien steeds vaker dat deze componenten als voldoende worden gezien voor het delict grooming, maar eenduidigheid zien we hier nog niet altijd. Wanneer nu iets gezien wordt als een uitvoeringshandeling, en wanneer niet, staat hierdoor nog ter discussie. Dit maakt de veroordeling op dit gebied een uitdaging, als de ontmoeting met het kind nog niet daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.

Intentie

Tot slot dient de seksuele intentie van de groomer duidelijk te zijn aan de hand van de communicatie welke gevoerd is met het kind. Blijkt uit de conversaties niet dat de groomer de intentie had het kind seksueel te misbruiken, dan kan er geen veroordeling plaatsvinden op basis van het delict grooming.

Online gevaren

Kinderen starten in de huidige tijd steeds jonger met het gebruik van social media, en zijn bovendien steeds actiever op diverse, platforms zoals Snapchat, Tik Tok en Instagram. Dit maakt kinderen zeer kwetsbaar voor slachtofferschap van grooming. Bovendien zijn kinderen zich vaak niet bewust van de gevaren van sociale media, en delen op sociale media veel informatie. Denk bijvoorbeeld aan het vermelden van sportclubs, waar ze op school zitten en in welke klas, hobby’s en hun woonplaats.

Zoals eerder benoemt, vormt dit de ideale basis voor en groomer om het gesprek op gang te brengen en het vertrouwen van een kind te winnen. Dit doet hij bijvoorbeeld door te vermelden dat ze op dezelfde school zouden zitten, terwijl de groomer zich voordoet als leeftijdsgenootje.

Daarnaast delen kinderen veel foto’s van zichzelf via social media. Dit is enerzijds een risico omdat kinderen op deze wijze gechanteerd kunnen worden met foto’s die zij delen van gevoelige aard.

Dit gebeurt veelal via Snapchat, waarbij de drempel vaak lager is gezien zij zelf kunnen instellen hoe lang een foto zichtbaar is en naar wie zij dit sturen. Echter blijkt dat hier veelal screenshots van worden gemaakt en kinderen vervolgens worden gechanteerd met deze foto’s en video’s, ook wel sextortion genoemd. Zo kan een groomer bijvoorbeeld seksueel getinte foto’s en video’s gebruiken om een kind af te persen en het te forceren tot een ontmoeting.

Anderzijds bevatten foto’s Exif-data, ofwel informatie over de locatie en tijd die een camera of telefoon digitaal aan en foto hecht. Een groomer kan aan de hand van deze informatie makkelijk de geografische locatie bepalen en zo te weten komen waar de foto’s zijn genomen. Deze Exif-data wordt meestal op diverse platforms als Facebook en Instagram verwijderd als een foto hierop geplaatst wordt, maar dit is niet het geval als de foto persoonlijk wordt doorgestuurd naar de groomer.

Voorkomen grooming

Gezien de ingewikkeldheid van het wetsartikel grooming, is het voorkomen van slachtofferschap onder kinderen extra belangrijk, zeker gezien een seksuele conversatie met een groomer al traumatisch kan zijn voor het kind. Er zijn een aantal manieren om het kind te behoeden voor online kinderlokken:

Maak het kind bewust van wat hij of zij deelt op social media, scherm profielen zoveel mogelijk af en monitor welke informatie er over het kind te vinden is online. Kinderen schermen bijvoorbeeld vaak wel hun profiel af, maar plaatsen gevoelige informatie in hun biografie, welke wel voor iedereen zichtbaar is. Enkele voorbeelden hiervan zijn:
- Een Snapchat gebruikersnaam. Hierdoor kan ieder willekeurig persoon hen toevoegen op dit platform.
- De sportvereniging waaraan zij deelnemen, veelal inclusief het team waar zij in zitten.
- De school en klas waar zij onderwijs volgen.
Maak het kind bewust van het feit dat niet iedereen op het internet is wie hij of zij beweerd te zijn. Er zijn een aantal kenmerken welke er mogelijk op duiden dat een groomer een vals profiel gebruikt:
- Google de persoon. Lijkt de persoon in kwestie geen duidelijke internetactiviteit te hebben zoals andere social media accounts, dan kan het zijn dat het profiel niet echt is.
- Gebruik Google Images om te zien waar de foto’s van het profiel vandaan komen. Als de foto’s onder een andere naam opduiken, betekent dit vaak dat het profiel nep is.
- Kijk in de vriendenlijst van het profiel. Vaak hebben nep profielen weinig vrienden in hun vriendenlijst of juist uitzonderlijk veel. Ook profielen zonder foto’s met vrienden of waarin vrienden niet worden genoemd bij de foto, duiden vaak op een nepprofiel.
- Start een videochat. Een groomer met een nepprofiel, zal zichzelf niet willen tonen en smoesjes gebruiken om hieronder uit te komen, door bijvoorbeeld te stellen dat zijn of haar webcam stuk is.
Zorg dat het kind op de hoogte is van de risico’s van het delen van foto’s of video’s en laat ze weten dat het internet oneindig is. Foto’s en video’s welke op het internet verschijnen, verdwijnen namelijk nooit meer in zijn geheel.
Stel de privacy-instellingen van het kind zo in dat onbekenden geen berichten kunnen sturen. Bij Tik Tok staan de privacy-instellingen bijvoorbeeld standaard op openbaar en ook op Facebook kan ingesteld worden dat niet iedereen berichten of vriendschapsverzoeken kan sturen.

Maak online kinderlokken bespreekbaar met het kind en zorg voor een vertrouwelijke omgeving. Hierdoor kan het kind signalen opvangen en begrijpt het de gevaren van online kinderlokken. Bovendien zorgt het ervoor dat, mocht het kind toch in aanraking komen met een online kinderlokker, dat het kind zich veilig genoeg voelt om dit te melden.

Dit artikel is tot stand gekomen vanuit de adviezen die wij dagelijks geven aan de leden binnen ons Family Security Office. Wilt u weten wat het Family Security Office voor u kan betekenen, neem dan contact met ons op.

Bronnen:

Grooming is moderne vorm van kinderlokken | Rechtspraak | Nieuws

Poging tot grooming strafbaar? – Zedenadvocaat

Grooming – ICT Rechtswijzer Advocaat

Grooming: hoe kun je hiervoor waken? | slachtofferwijzer.nl

jr-josanne-mossink-grooming-van-virtuele-lokpubers.pdf (universiteitleiden.nl)

Sextortion (missingkids.org)

Verdacht van Grooming |Artikel 248e sr | Zedendelict Advocaat helpt (zedendelict-advocaat.nl)

5 gevaren van sociale media voor kinderen – Nationale Hulpgids Nieuws

Hoe herken ik een catfish en wapen ik me tegen catfishing? (vpngids.nl)